Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği

A. KISA ÇALIŞMA UYGULAMASI

            Kısa çalışma uygulaması, 4447 s. İşsizlik Sigortası Kanunu (bundan sonra “Kanun” olarak anılacaktır) Ek madde 2'de düzenlenmiş olup ekonomik açıdan güçlük çekilen dönemlerde işçi-işveren ilişkilerini düzenleme amacıyla 2008 yılında yürürlüğe konulmuştur. 

            Kısa çalışma üç ayı geçmemek üzere 4447 s. Kanunun Ek 2. maddesinde sayılan gerekçelerle; işyerinde uygulanan çalışma süresinin, işyerinin tamamında veya bir bölümünde geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılmasını veya süreklilik koşulu aranmaksızın en az dört hafta süreyle faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması kısa çalışmayı ifade eder.  

            Amacı ekonomik krizin baş gösterdiği dönemlerde, iş koşullarında meydana gelebilecek olumsuz değişimlerin yükünü işverenin omuzlarından alarak işverene toplu işçi çıkarmaktan farklı bir yol sunmaktır. 

            Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik'te (bundan sonra “Yönetmelik” olarak anılacaktır) ise konuya ilişkin süreçlerin nasıl ilerleyeceğine ilişkin detaylı bilgilendirmeler yer almaktadır. 

            Yönetmeliğin amacı; kısa çalışmaya ihtiyaç duyulduğu durumlarda bu talebin uygunluğunun Bakanlıkça tespiti ile işçilere ödenecek olan kısa çalışma ödeneğine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.

B. KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞI HANGI DURUMLARDA ÖDENİR?  

            1. Genel Ekonomik, Sektörel veya Bölgesel Kriz ya da Zorlayıcı Sebep:

            Kanun Ek Madde 2’de kısa çalışmayı gerektirecek haller "genel ekonomik, sektörel veya bölgesel krizler ile zorlayıcı sebepler” olarak belirtilmiştir. 

Zorlayıcı sebep: İşverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine imkân bulunmayan, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumları ya da deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumlar olarak tanımlanmıştır.

            *DİKKAT: Çin Halk Cumhuriyeti’nin Vuhan kentinde ortaya çıkan ve birçok ülkede tesirini gösteren yeni tip Korona virüsün (Covid-19) olası etkileri dikkate alınarak "dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlardan ileri gelen zorlayıcı sebep" kapsamında kısa çalışma uygulaması başlatılmıştır.

            2.  Çalışmanın Önemli Ölçüde Azaltılması ya da İşyerinde Faaliyetin Tamamen veya Kısmen Geçici Olarak Durması:

            Kısa çalışma sigortalı sayılan kişileri hizmet akdine tabi olarak çalıştıran işverenin (i) işyerinin tamamında veya bir bölümünde haftalık çalışma sürelerini önemli ölçüde azaltması (geçici olarak en az üçte bir oranında) veya (ii) süreklilik koşulu aranmaksızın en az dört hafta süreyle işyerindeki faaliyeti tamamen veya kısmen durdurması olarak ortaya çıkmalıdır. 

            Örneğin: Haftada 45 saat çalışma yapılan işyerinde en fazla 30 saat çalışma. 

            Örneğin: İşyerinde görülmekte olan işin bütün bölümlerinde geçici olarak faaliyetin tatil edilmesi hali tamamen durdurma; işin sadece satış departmanının tatil edilip muhasebe departmanının faaliyetlerinin devam ettirilmesi hali ise faaliyetin kısmen durdurulması olarak kabul edilmektedir. Faaliyetin tamamen durmasında tüm işçiler, kısmen durmasında ise işçilerin bir kısmı uygulama alanına girecektir.

            İşveren dilediğinde üç aylık süre dolmadan kısa çalışmayı sona erdirebilir.

            *DİKKAT: Kısa çalışmada işin tamamen veya kısmen durmasının en az dört hafta sürmesi aranmaktadır.

            *DİKKAT: Çalışma süresinin azaltılmasına bağlı kısa çalışma halinde en az dört hafta sürmesi aranmamaktadır.

C. KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ TALEBİNDE NASIL BULUNULUR?  

            Kısa çalışma talep eden işveren; korona virüsten olumsuz etkilendiği gerekçesiyle başvurabilecektir. 

            Başvurular 24/03/2020 itibariyle başlamış olup www.iskur.gov.tr adresi üzerinden yapılacak olup, İŞKUR internet sitesi üzerinden talep formu doldurularak ve ek belgeler sunularak yapılmalıdır.

            Başvuruların işyerine gidilmeden belge üzerinden hızlı bir şekilde sonuçlandırılabilmesi için salgından olumsuz etkilenildiğine dayanak teşkil eden belgelerin mutlaka eklenmesi gerekmektedir. Eksik belge olması halinde gerektiğinde işverenle irtibata geçilerek ilave belgeler talep edilebilecektir. 

            Bildirim sırasında işverenin yükümlülükleri; Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerin işyerine etkilerini ve zorlayıcı sebebin ne olduğunu belirtmek, işyerinin unvanını, adresini, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı işçi sendikasını, işyeri İŞKUR numarasını ve sosyal güvenlik işyeri sicil numarasını belirtmek şeklinde listelenmiştir.

            *DİKKAT: Cumhurbaşkanlığı, Bakanlıklar veya ilgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından faaliyeti durdurulan işyerleri ile ilgili olarak yapılan uygunluk tespiti incelemelerinde, işyerlerinin sadece bu kapsamda olup olmadığına ilişkin belgeler yeterli olacaktır. Örneğin: işletme ruhsatı

            *DİKKAT: İşverenlerin yönetimsel kararları çerçevesinde faaliyeti durdurulan veya azaltılan iş yerleri ile ilgili olarak yapılan uygunluk tespiti incelemelerinde ise, durumu ortaya koyacak ilgili belgeler yeterli olacaktır. Örneğin: Yönetim Kararı 

            *Covid-19 nedeniyle uygulama tamamen güncellenmiş ve tüm süreç online şekilde yürütülüp sonuçlandırılma kararı alınmıştır.

D. TALEBİN DEĞERLENDİRİLMESİ

            İşverenin kısa çalışma talebi, öncelikle Kurum birimi tarafından sebep ve şekil yönünden değerlendirilir. Genel ekonomik, sektöre' veya bölgesel kriz ile dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlardan ileri gelen zorlayıcı sebeplerin varlığı, işçi ve işveren sendikaları konfederasyonlarının iddia etmesi ya da bu yönde kuvvetli emarenin bulunması halinde, bu durum Yönetim Kurulunca karara bağlanır.   

            *DİKKAT: Uygunluk tespiti tamamlandıktan sonra, kısa çalışma uygulanacak işçi listesinin değiştirilmesine ve/veya işyerinde uygulanan kısa çalışma süresinin arttırılmasına yönelik işveren talepleri, yeni başvuru olarak değerlendirilir. 

            İşverenin talebi Kurum tarafından reddedilirse başvuru iş mahkemelerine yapılacaktır.

            Yönetmelik'in 11. maddesi hükmü uyarınca; ilan edilen süreden önce normal faaliyetine başlamaya karar veren işveren; bu durumu Kurum birimine, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı işçi sendikasına ve işçilere altı işgünü önce yazılı olarak bildirmekle yükümlü olacaktır. Kısa çalışma, bildirimde belirtilen tarih itibariyle sona erecektir.

E. KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİNDEN YARARLANMA KOŞULLARI

            (i) İşverenin kısa çalışma talebinin uygun bulunması

            (ii) Kısa çalışmanın başladığı tarihte Kanun’un 50. maddesine göre çalışma süreleri ve işsizlik sigortası primi ödeme gün sayısı bakımından işsizlik ödeneğine hak kazanılmış olması gerekmektedir

            *DİKKAT: 26/03/2020 tarihli 31080 (mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7226 s. Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 41. Maddesi ile 4447 s. İşsizlik Sigortası Kanunu’na aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.

            GEÇİCİ MADDE 23 – 30/6/2020 tarihine kadar geçerli olmak üzere, yeni koronavirüs (Covid-19) kaynaklı zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan kısa çalışma başvuruları için, ek 2 nci maddenin üçüncü fıkrasında işçinin kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için öngörülen hizmet akdinin feshi hariç işsizlik sigortası hak etme koşullarını yerine getirmesi hükmü, kısa çalışma başlama tarihinden önceki son 60 gün hizmet akdine tabi olanlardan son üç yıl içinde 450 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödenmiş olması şeklinde uygulanır. Bu koşulu taşımayanlar, kısa çalışma süresini geçmemek üzere son işsizlik ödeneği hak sahipliğinden kalan süre kadar kısa çalışma ödeneğinden yararlanmaya devam eder.

Bu madde kapsamında kısa çalışma uygulamasından yararlanabilmek için, iş yerinde kısa çalışma uygulanan dönemde 4857 sayılı Kanunun 25 inci maddesinin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde yer alan sebepler hariç olmak kaydıyla işveren tarafından işçi çıkarılmaması gerekir. Bu madde kapsamında yapılan başvurular, başvuru tarihinden itibaren 60 gün içinde sonuçlandırılır.

Bu madde kapsamında yapılan başvuru tarihini 31/12/2020 tarihine kadar uzatmaya ve birinci fıkrada belirlenen günleri farklılaştırmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir.

            Buna göre; kısa çalışmanın başladığı tarihten önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olma şartı 60 güne, son 3 yıl içinde 600 gün aranan prim şartı ise 450 güne düşürülmüştür.

            *DİKKAT: Kanun’a eklenen Geçici 23. madde ile 30/6/2020 tarihine kadar koronavirüs kaynaklı zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan kısa çalışma uygulamasından yararlanabilmek için, kısa çalışma uygulanan dönemde İş Kanunu 25/2’de yer alan "ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller" hariç olmak kaydıyla işveren tarafından işçi çıkarılmaması gerekir. İşverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller dışında, işçi çıkarılması halinde kısa çalışma ödeneği kesilebilir ya da ödenen tutarlar faizi ile birlikte istenebilir.

F. NE KADAR ÖDEME YAPILIR?

            Günlük kısa çalışma ödeneğinin miktarı, İş Kanunu’nun 39. maddesine göre işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının % 150’sini geçmemek üzere, sigortalının son on 12 aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının % 60’ıdır. 

            Kısa çalışma ödeneği, işyerinde uygulanan haftalık çalışma süresini tamamlayacak şekilde, çalışılmayan süreler için aylık olarak hesaplanır.

            (i) Yeni asgari ücret desteği ile birlikte çalışanın 1825 TL'sini devlet karşılayacaktır. 2020 yılında brüt asgari ücret 2.943,00 TL'dir. Hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının %150'sini geçemeyeceği için en yüksek ödenecek tutar aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde 150'sini geçemeyeceğinden 4.380.99 TL’dir.

            (ii) Çalışanın genel sağlık sigortası primleri İşsizlik Fonu’ndan karşılanacaktır.

            (iii) Kısa çalışma ödeneği döneminde işveren çalışanın kısa ve uzun vadeli sigorta primlerini yatırmayacaktır.

            (iv) Şartları yerine getirilmişse yabancı işçiler için de ödenek alınabilecektir.

            (v) Kısa çalışma ödeneği, işyerinde uygulanan haftalık çalışma süresini tamamlayacak şekilde çalışılmayan süreler için, işçinin kendisine ve aylık olarak her ayın beşinde ödenir. Ödemeler PTT Bank aracılığı ile yapılmaktadır.